Έχοντας παρεκκλίνει αυτοβούλως από την πατερική παράδοση της μοναχικής κοινότητας και επιλέγοντας την περισσότερο δημοκρατική μορφή των επαιτών φτωχοκαλόγερων ή δομινικανών, ο Θωμάς Ακινάτης καταφέρνει να εξυψώσει το ανάστημά του και να αντιμετωπίσει τις επιτακτικές ανάγκες της εποχής του για επιστημονικό ορθολογισμό εντός της εκκλησίας που μέχρι τότε διεπόταν από τις πλατωνικές ιδέες. Επέλεξε να δομήσει το οικοδόμημά του αντίθετα επάνω στην αριστοτέλεια φιλοσοφία, η οποία παραχωρούσε την πρωτοκαθεδρία στην υπεροχή των διανοητικών δυνάμεων του ανθρώπου. Οι δύο γιγάντιες και διαχρονικές ελληνικές φιλοσοφίες, θεμελιώδεις στις εκκλησιαστικές απαιτήσεις των αντίστοιχων χρονικών περιόδων τους, ξαναγύμνωσαν τα ξίφη τους με τον μέγα διαιτητή της συμφιλίωσης μεταξύ τους. Ο Θωμάς Ακινάτης πρέσβευε τη δυνατότητα της λογικής να λειτουργεί εντός της πίστης και σύμφωνα με τους δικούς της νόμους: το θεϊκό μυστήριο βρίσκει έκφραση και ενσωματώνεται στον ανθρώπινο λόγο από τη στιγμή που η αξιωματική θέση συλλαμβάνεται ως βεβαία έχοντας αποκαλυφθεί από τον ίδιο τον Θεό.